Voorbij het domino effect

Stel je een kleurrijke rij dominostenen voor. Als je ze in een rij ziet, is het een bonte verzameling kleuren met een begin en een einde. Allemaal zijn ze even groot. Ze staan netjes even ver van elkaar. Als een van deze dominostenen valt, is de kans groot dat er ook andere zullen vallen. De ene steen is afhankelijk van de ander, ... 

Een team is als een rij dominostenen

In een team is dat niet zoveel anders: elk teamlid heeft zijn eigen plek, zijn rol en opdracht, en toch zijn we vaak afhankelijk van anderen om dit tot een goed einde te brengen.  Maar er is meer! Ondanks het feit dat de dominostenen veel gelijkenissen vertonen, kunnen we evenveel verschillen vaststellen. Er zijn stenen die meteen in het oog springen, die een rijk kleurpalet hebben of net zeer sober zijn in hun kleur. Er zijn stenen die vooraan of achteraan staan, stenen meer in het midden en stenen tussen twee andere stenen in.

Wederom kunnen we de parallel trekken naar een team: je hebt mensen die door hun karakter, rol of positie eerder een haantje de voorste zijn, of zich meer afwachtend opstellen. De diversiteit die ontstaat door de verschillende karakters, functies, rollen en posities kan een hefboom zijn. 

Tegelijkertijd stel ik in de praktijk vaak vast dat net die verschillen het nemen van verantwoordelijkheden binnen het team onder druk kunnen zetten. Alsof het ene dominosteentje groter is dan het andere waardoor sommige dominostenen ogenschijnlijk minder of niet verantwoordelijk zijn voor wat er gebeurt met de dominorij. Niets is minder waar! Het is een misvatting met vergaande gevolgen.

Daar kunnen wij niets aan doen!

In mijn werk met teams stel ik vast dat we vaak de neiging hebben om op zoek te gaan naar een schuldige, in mooie woorden maken we die persoon 'verantwoordelijk'. In minder mooie woorden noemen we dit de zondebok. Als er bijvoorbeeld sprake is van onderhuidse spanningen en samenwerken niet meer lukt zonder persoonlijke conflicten, mensen ja zeggen maar nee doen, dan is het al gauw duidelijk dat iedereen binnen het team daar last van heeft.  Als ik binnen een team dan de vraag stel wat het aandeel van elkeen is, zie je de aandacht (soms zelfs unaniem!) in één richting gaan: de richting van de schuldige, van de verantwoordelijke. Soms uitgesproken, soms (nog) niet. Daar kunnen wij niets aan doen, is de boodschap. 

Op dat moment laat het team met andere woorden alle verantwoordelijkheid los en legt die bij een ander teamlid, het management of de teamleider. Het domino effect blijft niet uit: de spiraal gaat neerwaarts, herhaalt zich telkens weer tot er geen uitweg meer is: mensen worden ziek, elk gesprek is verzuurd, samenwerken stagneert, roddels bepalen de beslissingen die genomen worden, ....

De start van een magisch proces

Pas als mensen in een team inzien dat ze hier zelf het verschil kunnen maken, kan dit patroon doorbroken worden. Tijdens een teamcoaching gebeurt er iets bijzonders als de teamleden inzien dat niet één iemand verantwoordelijk kan zijn voor alles wat misloopt. Elk lid van het team draagt bij tot de heersende dynamiek in wat die doet én niet doet. 

Vanaf dat moment kan elk teamlid uitgenodigd worden om niet als bemiddelaars, ambetanteriken, doodzwijger of doordrammers op te treden, maar om echt deel te zijn van het geheel, om echt aanwezig te zijn als deel van het team. De vragen die zich op dat moment aandienen, leiden tot een bijzonder kantelmoment in het proces:

• Ben je bereid om te kijken hoe jij het verschil kunt maken of laten we alles bij het oude? 
• Kan je, wil je, durf je echt deel te zijn van het geheel met je ideeën, je waarden, je gevoelens, je drijfveren, ...? 

Gaandeweg gaan de teamleden anders kijken naar wat zich aandient. Ze worden er zich bewust van dat hun handelen een verschil maakt in hoe ze met elkaar omgaan, wat ze doen als ze het ergens niet mee eens zijn, ... Dit inzicht in groepsdynamische processen maakt het mogelijk om aangeleerde hulpeloosheid om te buigen tot daadkracht en gedeelde verantwoordelijkheid.

Een magisch proces is gestart, het team is En Route....

Sarah De Backer - En Route