Ruimte geven aan verschil vanuit verbinding

Hoe kun je binnen je organisatie of je team ruimte geven aan verschil en toch de verbinding borgen? Is het verschil in leeftijd, perceptie, gender, ideeën, competentie, functie, status, ... alleen maar lastig of kan het ook iets anders zijn? Dit artikel is een uitnodiging om hierover reflecterend na te denken.

Tafel-genoten

Geïnspireerd door de metafoor van de tafel van Hannah Arendt, is het beeld van de tafel als een ruimte waar je telkens opnieuw uitgenodigd wordt om op verhaal te komen. De tafel toont in dat samenkomen de grenzen van het samenzijn in haar oppervlakte, in haar ruimte, in de tijd waarin we eraan plaatsnemen. De tafel verenigt tevens de mensen die eraan plaatsnemen, ze verbindt. Vanaf het moment je plaatsneemt, ontstaat er ook ruimte voor verschil: op elke stoel zit iemand anders, word je uitgenodigd om jezelf te tonen en de ander te zien in hun anders-zijn. Dit komt tot uiting in de ideeën, nieuwe gesprekken, ontmoetingen, ... 

Op welke manier zijn jullie tafel-genoten? Welke ruimte krijgt verschil bij jullie aan tafel tijdens vergaderingen, maar ook tijdens informele momenten? Hoe werkt de tafel als verbindend element? En wat gebeurt er als we de tafel weer verlaten? Blijft de verbinding bestaan, verder werken in ons spreken en handelen? 

Weten wie mee aan tafel zit

Op het moment dat je in overleg gaat met collega's, externe partners, ouders, cliënten, ... borgen dat iedereen van elkaar weet vanuit welke expertise of perspectief ze aansluiten schept ruimte aan de deelnemers om zichzelf te tonen in hun professionaliteit of expertise enerzijds. Anderzijds nodigt het uit om de ander te zien in zijn anders zijn. Het is vanuit deze kennis dat je bewust kunt omgaan met verschillen, bestaande framing,  veronderstellingen of verwachtingen. Het is net in het verschil dat de kans ligt om gelijkwaardigheid te borgen. Je nodigt de deelnemers tevens uit om zich af te vragen met welke kijk, welke oren en welke woorden ze deelnemen. 

Wat verbindt ons?

In het ruimte geven van verschil, hebben we dat tegelijkertijd ook te overstijgen door zichtbaar te maken wat ons hier in het moment verbindt. Vanuit welke bedoeling vertrekken we? Welk gedeeld belang staat voorop? Het creëren van deze focus schept een kader, of met andere woorden de tafel, waarbinnen we verschillende ervaringen, ideeën en reflectie kunnen delen. Hierin ontstaat ruimte voor een constructief conflict waarin nieuwe mogelijkheden ontstaan. Het gaat over in dialoog gaan door mee te bewegen in de richting van een gedeeld belang, opdat de kleinste stap kan gezet worden. 

Van of/of denken naar en/en denken

In interactie ruimte geven aan verschil met het oog op verbinding, gaat over en/en denken. Het is enkel op die manier dat de kloof tussen ideeën en mensen kan verkleinen. Het vraagt van de deelnemers de bereidheid om hun aandacht te richten op insluiten in plaats van uitsluiten. Op dat moment ...

• is de uitzondering niet langer lastig, maar deel van het geheel. 
• kunnen we voorbij het tekort denken en een waaier aan opties verkennen.
• kunnen we verantwoordelijkheden delen vanuit ieders expertise
• vormt de eigenheid van de context het uitgangspunt in plaats van de geijkte oplossing

Je model van wereld bepaalt je spreken en handelen

Wat mensen zeggen of doen, komt niet zomaar uit het niets. Hierin telkens opnieuw uitnodigen om zorgvuldig en met aandacht te kijken, beroep te doen op het denkvermogen voorbij het eigen gelijk, het eigen oordeel. En tenslotte de kracht van verbeelding gebruiken om emoties te (h)erkennen en met mildheid mee te nemen in wat er zich aandient. Telkens we het nalaten om de tafel-genoten hiertoe uit te nodigen, vergroot de kans dat misverstanden het gaan overnemen, dat mensen zich niet gehoord voelen, besluiten om te zwijgen of nog luider te roepen. 

Leer kijken naar wat er gebeurt aan tafel

Door gericht aandacht te hebben voor volgende zaken, kun je er ook op anticiperen en bijsturen: 

• Focus: blijft het gesprek bij het onderwerp
• Patronen: wie spreekt met wie? naar wie wordt wel/niet geluisterd
• Aandacht: staan de deelnemers 'aan'? Wordt alles gehoord of verdwijnt er veel?
• Leiding: wie doet voorstellen? Welk inzicht domineert? 
• Spreektijd: hoe is de verdeling van spreektijd? Is er (on)evenwicht?
• Spreektempo: is er genoeg rust of te veel? 
• Sfeer: is het gesprek verbindend, opgewekt of vechtend, gespannen of verdeeld?
• Besluitvorming: hoe worden besluiten genomen?
• Actie: op welke manier komen besluiten tot uitvoering?  

En Route - Sarah De Backer